donderdag 29 december 2016

Engagement


Autonomie in de Beeldende Kunst.

VM23Arnhemstraatbeeld 2015


Autonomie in de beeldende kunst. Bestaat zij nog, doet zij er nog toe en is zij ook nog wel een beetje te verdragen? Ik schreef er al eens eerder over. In Nederland is het haast vanzelfsprekend dat de verschillende overheden de inkomsten uit belastingen op een zorgvuldige en democratisch gecontroleerde wijze uitgeven ten behoeve van een groot aantal maatschappelijke doelen. Dat zij daarbij niet zomaar over een nacht ijs gaan en de schaarse gelden pas beschikbaar stellen na politieke debatten, het formuleren van lange-termijn visies en het maken van stevige beleidsplannen is een groot goed. Tegelijkertijd kan een dergelijke werkwijze belemmerend, zelfs verstikkend werken, wanneer zij wellicht onbedoeld, veelbelovende initiatieven van burgers in onze voortdurend veranderende maatschappij in de kiem smoort. Dat is ernstig. Hier is beslist een terugkoppeling geboden die het de overheden mogelijk moet maken om deze initiatieven te omarmen. Daartoe zouden aan de overheden wat meer vrije beleidsruimte en daarbij behorend een beperkt doch niet geoormerkt financieel budget gegund moeten worden. Voor de kunsten, in het bijzonder voor de beeldende kunst, kunnen overheden daarbij een belangrijke rol vervullen, niet alleen als opdrachtgever maar vooral als faciliteerder, waarbij zij zich inhoudelijk uiterst terughoudend opstellen ten opzichte van deze initiatieven. Dit zal nog een lastig karwei worden aangezien de overheden zich de laatste jaren steeds nadrukkelijker met het inhoudelijke proces zijn gaan bemoeien, ja zelfs een gelijke positie naast de scheppende kunstenaars zijn gaan innemen die, hoe begrijpelijk ook, wellicht iets te gemakkelijk hun autonomie hebben prijsgegeven in ruil voor deelname aan opdrachten, evenementen en tentoonstellingen die door diezelfde overheden zijn georganiseerd. Burgers, inwoners, kinderen, bakkers, ambtenaren, buren, gepensioneerden, vrijwilligers, amateurs, werklozen, ja wie eigenlijk niet, bepaalden in 2016 in sterke mate het culturele beeld in bijvoorbeeld de stad Arnhem. Als ik de voornemens mag geloven, die op grond van al die utopische beleidsplannen van stad en provincie door betrokkenen zijn uitgesproken om de kunst een voortrekkersrol te laten spelen, wonen we nu in een betere wereld. Dat is natuurlijk onzin.
Met het engagement in de kunst is helemaal niets mis als kunstenaars in alle vrijheid zelf hiervoor kiezen en zich vaak grote opofferingen getroosten om hun idealen waar te maken, maar zij kan en mag nimmer als voorwaarde voor deelname aan kunstmanifestaties door de overheden afgedwongen worden. De beeldende kunst is een vrij gebied waar individuele kunstenaars autonome beslissingen nemen. Zij is vaak zoekend, grillig, provocerend, onbegrepen en schurend langs alle conventies, codes en taboes, zij is soms troostend, verleidelijk en uitnodigend, maar altijd is zij kritisch, onderzoekend en waarachtig. Laten we haar koesteren.        

woensdag 28 december 2016

Kunst is pas kunst als het subsidiekunst is (3)

Let's Wait and See.

     
googleimages2016 

Voor een vrije, open samenleving is de autonome kunst onontbeerlijk. Dit betekent overigens niet dat we haar zomaar aan haar lot kunnen overlaten of, nog erger, juist extra moeten pamperen tot de verstikkingsdood er op volgt. Dit laatste is in Nederland helaas in toenemender mate het geval waarbij de kunstenaars, kunstinstellingen en -initiatieven zich voortdurend en intensief dienen te verhouden met de overheden, haar instituties en haar fondsen om te voldoen aan al haar voorwaarden, formats en controles met als gevolg dat het speelveld voor het experiment en de talentonwikkeling uiterst klein is geworden. Een autonome kunst die, ook inhoudelijk gezien, teveel aan het infuus ligt van de overheden verliest onherroepelijk haar verrassende, scherpe kanten.

Wat een overheid vooral moet doen is om haar subsidiebeleid niet te laten verstarren maar flexibel te houden door tot op een zekere hoogte ruimte te geven aan nieuwe, onafhankelijke initiatieven om zich in de praktijk verder te ontwikkelen en te bewijzen. Laat ik een concreet voorbeeld noemen waarbij ik zelf betrokken ben. Het betreft een bijzonder initiatief binnen het culturele bereik op lokaal niveau dat zich al bijna drie jaar zonder een enkele cent subsidie van de overheid in een leegstaand en onttakeld pand ruimschoots bewezen heeft om het creatieve kapitaal in de stad Arnhem en de verre regio op een zo breed en toegankelijk mogelijke manier zichtbaar te maken. Met prachtige tentoonstellingen van beeldende kunst, experimentele werk- en presentatieplekken voor beeldende kunstenaars, theatermakers, geluidskunstenaars en jonge studenten van de diverse kunstopleidingen in de stad, uitwisselingen met andere kunstinstellingen in de verre regio, enz. Je zou denken dat het lokale bestuur dit initiatief onmiddellijk zou omarmen omdat het voor een groot deel naadloos voldoet aan haar eigen beleidsnotities en -visies. Niets is echter minder waar. De vraag hoe dicht zelfs de lokale politiek nog bij haar burgers staat kan zonder meer ontkennend beantwoord worden. Na een schrijven naar de gemeente en de provincie kon slechts een enkel raadslid en een enkele beleidsadviseur bewogen worden om voor een eerste persoonlijke ontmoeting met de initiatiefnemers de gang naar het pand te maken, waarin behalve een hoogwaardige culturele invulling van de plek, mede uit eigen middelen van de initiatiefnemers zelf zorg wordt gedragen voor het tegengaan van verloedering van leegstand. Een verzoek van het kunstinitiatief aan de gemeente om voor een enkele keer tegemoet te komen aan een dwingende noodreparatie aan het pand wegens lekkages waardoor de geplande tentoonstellingen uitgesteld moesten worden, werd door haar beantwoord met een simpele mail waarin zij schrijft niet op “dergelijke initiatieven” in te kunnen gaan. Nu ook de eigenaar van het pand nadrukkelijk heeft ingezet op de verkoop gaat, zonder alternatief, binnenkort opnieuw een locatie voor de kunst definitief verloren. 

Wat mondiaal en Europees speelt, is ook zeer nabij. De balans lijkt een beetje zoek te zijn. Hoe flexibel kunnen of willen overheden zijn om op een directe manier in te spelen op actuele, veelbelovende initiatieven door deze in de praktijk te ondersteunen. Het botweg weigeren van een paar mille voor het overleven van een prachtig en duurzaam kunstinitiatief maakt in mijn ogen de lokale politiek volstrekt ongeloofwaardig wanneer zij allerlei prachtige culturele doelen weliswaar met de mond belijdt maar tegelijkertijd de initiatieven van haar burgers ontmoedigt, haar eigen fantastische potentieel aan kunstenaars negeert en de kunstgelden met miljoenen tegelijk tegen de plinten laat opklossen met het financieren van onder meer hele rare kunstevenementen die (inter-) nationaal, zowel binnen als buiten de kunstwereld, nauwelijks iets betekend hebben en waarvan achteraf slechts een verder ongelezen "papieren" document ter verantwoording van de gelden resteert met onbewezen conclusies.

woensdag 7 december 2016

Kunst is pas kunst als het subsidiekunst is (2)

Dakdekkers.

Joop met AH tassen over zijn schoenen op het dak van VM23 in een ultieme poging de lekkages te stoppen.   


Op mijn blog schrijf ik over de kunst. Met name over de beeldende kunst. Allerlei invalshoeken en vergezichten komen hierbij aan de orde. Ik schrijf niet alleen over de onmetelijke rijkdom van de kunst, de onvoorwaardelijke overgave aan de kunst en haar onbegrensde vrijheid om te verbeelden maar ook over al haar beperkingen, kleinzieligheden, hypocrisie, kinnesinne, armoede, lange tenen en zo meer. Het is erg gemakkelijk om een persoonlijke gedachte of mening in een artikel neer te schrijven, veel lastiger is het om de consequentie daarvan ook concreet waar te maken. Daarom wil ik bij uitzondering op deze blog een actueel voorbeeld geven van een initiatief waarbij ik zelf betrokken ben, n.l. de Galerie & Tentoonstellingsruimte VM23 in Arnhem, zie ook www.vm23.nl .

Terwijl we even pas op de plaats maken in VM23 aan de Ir JP van Muijlwijkstraat 23 in Arnhem om de problemen met lekkages in het onttakelde gebouw op te lossen gaan de contacten met de kunstenaars gewoon door en staan er dank zij het fantastische creatieve kapitaal in de stad en de verre regio voor het jaar 2017 weer prachtige tentoonstellingen in de steigers. Voor zover wij als een niet-gesubsidieerd kunstinitiatief het zelf niet met enkele rollen aluminiumtape kunnen oplossen zijn wij daarbij afhankelijk van derden. Dat betekent dat in het al vele jaren leegstaande pand dat gelegen is tussen het Centrum en het Modekwartier in Arnhem, waar wij al bijna drie jaar met een brede programmering een toegankelijk doch hoogstaand en verrassend aanbod van beeldende kunst tonen, even niet verder kunnen. In het recente verleden zijn door de Gemeente Arnhem niet alleen vele miljoenen geïnvesteerd in het ondersteunen van de creatieve industrie, het ontwikkelen van het Modekwartier, het opknappen van wegen en het tegengaan van leegstand maar ook in het stimuleren van initiatieven van haar burgers. Hoewel ons succesvolle kunstinitiatief naadloos in al deze beleidsvisies van de Gemeente lijkt te passen, blijven wij tegelijkertijd haast volledig buiten haar gezichtsveld. Zelfs nadat wij herhaaldelijk de burgermeester, wethouders en raadsleden van Arnhem daartoe hebben uitgenodigd, mochten wij tot op heden slechts een enkele beleidsambtenaar en een enkel raadslid in onze ruimte aan de Ir JP van Muijlwijkstraat 23 ontmoeten. De vraag is gerechtvaardigd hoe dicht de lokale bestuurders en politici met cultuur in hun pakket bij haar burgers staan.

Hoe zit het? Ons pand is eigendom van de corporatie Portaal. Nadat de corporaties in Nederland een aantal jaren geleden door de politiek zijn terug gefloten nadat zij net iets te ambitieus wel hele rare dingen gingen doen - we kennen de voorbeelden – heeft Portaal ook haar plannen met dit pand noodgedwongen moeten schrappen en ziet zij voor haar zelf geen andere rol meer weggelegd dan om afstand te doen van het pand. Onder die voorwaarde heeft zij ons toegestaan om het pand tijdelijk ten behoeve van de kunsten te benutten, waarbij zij ons onder meer tegemoet komt in de energiekosten, waarvoor wij haar zeer erkentelijk zijn. Omdat het pand voor haar geen project meer is zal Portaal er verder geen geld meer insteken, ook niet voor dakdekkers. Dat is te begrijpen.

De consequentie van dit alles is dat het zo maar kan zijn dat een prachtig initiatief zoals Galerie & Tentoonstellingsruimte VM23, dat als een aanvulling op de bestaande, gesubsidieerde kunstplekken, ruimschoots bewezen heeft om het creatieve kapitaal van een stad en de verre regio voor haar burgers zichtbaar en toegankelijk te maken, voor slechts een paar mille om zeep kan worden geholpen. Dit scenario is niet denkbeeldig. Hier ligt nadrukkelijk een taak voor een overheid die bereid is om in vertrouwen ons initiatief te faciliteren. Daar zijn vast wel potjes voor.