woensdag 27 juni 2012

Beelddragers

In- en uitzoomen.



Deze twee afbeeldingen zijn details uit scans van twee verschillende geschilderde landschappen. Deze details zijn vervolgens sterk vergroot. Daardoor zijn er nieuwe, zelfs haast surrealistische landschappen ontstaan. Je had diezelfde landschappen natuurlijk ook eerst met eigen ogen van dichtbij en daarna van veraf kunnen bekijken. Toch zou dat weer een geheel ander beeld van deze landschappen hebben opgeleverd. Dat is wonderlijk. De landschappen zelf zijn in beide gevallen immers niet veranderd. Blijkbaar speelt de wijze waarop we beelden reproduceren daar een grote rol in. In de hier bovenstaande landschappen is niet alleen ingezoomd op het beeld maar tegelijkertijd ook op de beelddrager zelf, in dit geval een verflaag, een soort minireliëf dat door het licht van de scanner wordt afgetast en daarmee een bijzonder karakter krijgt dat pas zichbaar wordt in een vergroting.

zaterdag 23 juni 2012

WNCW

Vorm en inhoud.

Weerstandsvervangers van een Organische Radio.

Orgrads zijn organische radio-ontvangers die in fysiek opzicht allerlei vormen kunnen aannemen. Ieder materiaal van welke aard dan ook kan ingezet worden bij deze ontvangers op voorwaarde dat dit materiaal de elektrische waarde substitueert van een industrieel component dat zij vervangt. Zo heeft in de hierboven staande Orgrad ieder onderdeel een eigen weerstandswaarde. Dit geeft oneindig veel mogelijkheden voor de vormgeving van een apparaat waarbij vorm en inhoud iedere keer opnieuw eendrachtig samenwerken om er samen iets unieks van te maken. Die vrijheid is echter maar schijn. Met de huidige geavanceerde elektronica is er geen enkele directe relatie meer tussen vorm en inhoud. Een internet- radio kan werkelijk iedere vorm aannemen. Zelfs een onzichtbare. Iedere virtuele vorm kan op termijn gewoon driedimensionaal geprint worden. Bij een van de meest interessante internet radiozenders op dit moment gaat het niet om een vorm, maar vooral om de inhoud. Dat is een fantastisch goede programmering: WNCW http://www.wncw.org/   

dinsdag 19 juni 2012

Ontgrenzen

Appletree Orgrad.

Appletree Orgrad, Haarlemmermeer.

In de Haarlemmermeer bouwde ik ooit een drietal metershoge luidsprekers om subtiele, zwakke radiosignalen uit de regio Schiphol op te vangen. Deze luidsprekers maakten deel uit van een elektrisch systeem dat verbonden was met de appelbomen in de Olmenhof en dat moeite deed om signalen uit de lucht op te vangen. Ik heb er toen ook geluidsopnamen van gemaakt. Het geluid verschoof van de ontvangst van koortjes uit de Oekraïne, strotzangers uit Mongolië tot allerlei lokale zenders in een onvoorspelbare, soms overstuurde, soms geluidsarme, volstrekt grillige geluidsmix. Ik ben geenszins een authentieke radioamateur maar ik verbaas mij er iedere keer weer over dat zoiets mogelijk is. Dat ik iets kan horen dat mijlenver van mij vandaan is. Het lijkt dat haast niemand dit gevoel meer deelt en de nieuwe technologieën als vanzelfsprekend omarmt waarbij tijd, plaats en afstand technisch gezien geen enkele onderscheidende rol meer spelen. De betekenis en de gevolgen van die ontgrensde wereld kunnen en mogen niet onderschat worden.

zondag 17 juni 2012

Plofkip

Detail installatie batterijkip.  

Installatie NAAA Nijmegen

In samenwerking met de NAAA heb ik in het begin van de 90-tiger jaren in de Hollandsche Spoorweg in Nijmegen een installatie uitgevoerd op basis van een foto van Aljen van Dijken waarbij hij de batterijkip in al haar ontreddering genadeloos heeft geportretteerd. Die foto toon ik hier niet. Het was een bijzondere installatie, zowel onthutsend en wrang als esthetisch, met gemotoriseerde racekippen en zwevende eieren. De tentoonstelling vond plaats tijdens de Vierdaagse van Nijmegen. Het is waarschijnlijk dat weinigen de tentoonstelling bezocht hebben. Nu, meer dan 20 jaar later, is de “plofkip” als opvolger van de "batterijkip" plotseling actueel en zeggen de supermarkten, gedwongen door heel veel mediageweld vanuit de groene lobby, die niet meer in te kopen. Je zou hierin een bewijs kunnen zien dat het goede in de mens uiteindelijk toch overwint. Dat onze tentoonstelling daar een bijdrage aan heeft geleverd waag ik ernstig te betwijfelen. Kunst is immers niet bedoeld om de wereld te verbeteren

zaterdag 16 juni 2012

Klankgedicht

Jaap Blonk.

 

Ooit ontving ik op een van mijn experimentele radio’s die ik in het atelier bouwde een gesproken klankgedicht van Jaap Blonk. Ik had toen nog nooit van hem gehoord maar ik heb deze uitzending direct opgenomen omdat ik erg verbaasd was over het feit dat ik zo iets bijzonders hoorde op mijn experimentele radio-ontvanger. Ik wist dat mijn ontvangers zeer verrassend afstemden op onbekende zenders maar dat zij ook de inhoud van die zenders zouden kunnen beïnvloeden met dit bijzondere, niet alledaagse geluid was toch echt een stap te ver. Het moet gewoon toeval zijn geweest. Dit neemt niet weg dat "vastgelegd" geluid op een of andere drager bij het weergeven daarvan in een gegeven ruimte toch veranderbaar en beïnvloedbaar kan lijken door de plaats van de luisteraar in die ruimte. Hierbij spelen reflectie en interferentie van het geluid onder andere een rol. Die ervaring heb ik vaak gehad bij het maken van experimentele geluidsinstallaties in het atelier. Ik heb dat een paar jaar gedaan. Studenten vroegen mij toen wel eens: "doe je nog wel eens wat"? Ik antwoordde dan dat ik rondjes liep in het atelier. Dat klinkt wat merkwaardig maar het is een bijzondere ervaring om geluid te beïnvloeden, enkel door iets van plaats te veranderen.

Grenzen

Brontoceiver Enschede.

Brontoceiver TU Twente


Afgebeeld van boven naar beneden zijn een condensator, een luidspreker en een weerstand. Het zijn onderdelen van een radio- ontvanger die ik samen met Richard Rasker bouwde in het kader van de Tart-manifestatie op het terrein van de TU Twente waarvan de onderdelen zo groot en natuurlijk mogelijk moesten zijn. Het leverde een apparaat op dat weliswaar visueel interessant was maar functioneel volstrekt instabiel. Ook al weet je dat een dergelijk apparaat niet of slechts moeizaam zal werken, het blijft, zowel vanuit de kunst als de wetenschap een uitdaging om de grenzen te blijven opzoeken. Dit geldt bijvoorbeeld ook het Perpetuum Mobile, dat bewezen onmogelijk is, maar interessant genoeg blijft om nieuwe constructies daarvoor te bedenken in het licht van recente technische ontwikkelingen op het terrein van energievraagstukken. Ik fiets graag op mijn racefiets. Bij een stip op de horizon ga ik iets harder. Ik heb het er eens met Peter Winnen over gehad. Die stip op de horizon is tegenwoordig een bejaarde op een elektrische fiets die, ook voor hem, nog slechts met moeite in te halen is. Die bejaarde gaat met de verbeterde techniek alleen nog maar harder fietsen. Een belangrijke vraag daarbij is waarom bejaarden eigenlijk zo hard moeten fietsen. Zouden zij niet meer gebaat zijn bij een wat langzamer tempo, in overeenstemming met hun afnemende reflexen zodat zij details van hun omgeving iets beter kunnen opnemen en daarvan ook kunnen genieten? Schiet hier de techniek zijn doel niet voorbij? 

Simpel

Ogenschijnlijk identiek, toch verschillend.

Tekenmachines Apollohuis Eindhoven 1995

Deze installatie bevat ongeveer 80 tekenmachines. Iedere tekenmachine bestaat uit een simpele driepoot van betonijzer, een dubbele draad vanuit de top, een batterij, een zwakstroom motor, en een krijtstift. De tentoonstelling in het Apollohuis duurde een maand  waarbij iedere week de lege batterijen en het volgetekende papier vervangen werden. De machines maakten daarna in ongeveer 3 uur weer nieuwe cirkelvormige tekeningen op papier tot de batterijen leeg waren. De roterende stiften stuiterden, gleden, sleepten, tikten, dansten, draaiden, botsten of bewogen zich op talloze andere manieren over het papier. Hoewel ogenschijnlijk identiek, maakte iedere machine iedere keer opnieuw een unieke afbeelding als gevolg van onderlinge, zeer kleine verschillen in hoogte, lengte, voeding, stand, oppervlak of wrijving. Zelfs het Nederlandse bedrijf ASML haalt als beste ter wereld niet de 100 % . 


zondag 10 juni 2012

Zand

Betekenissen.

Ik heb rond 1980 eens een aantal zandbeelden van vrouwelijke figuren gemaakt in de schouwburg Arnhem tijdens een SLAK* manifestatie. Tijdens een performance werkte ik verder aan deze beelden. Daarbij had ik het vochtige zand verbonden met een elektrisch circuit dat de veranderingen in weerstand die veroorzaakt werden door mijn sculpturale handelingen hoorbaar maakte in geluid. Ik kan mij herinneren dat ik na afloop van mijn performance in een heftige discussie raakte met een hard core feministe die mij verweet een beeld van een vrouw te hebben gemaakt, terwijl ik juist mijn liefdevolle aanraking met het zandbeeld, soms zacht en strelend, soms krachtig en heftig, met de toeschouwers wilde delen. Het gebeurt vaak dat toeschouwers de betekenis van een kunstwerk missen. Dat is het lot van de kunstenaar die werkt binnen het kunstcircuit waarin altijd de voorwaardelijke ontmoeting van de kunstkenner met het kunstwerk en de kunstenaar een rol speelt. Buiten dit circuit heb je daar geen last van en lijkt iedereen er wat natuurlijker mee om te gaan. Ik heb er jaren lang een gewoonte van gemaakt om in de zomer op het strand realistische figuren in het zand te bouwen, bij voorkeur tegen de vloedlijn aan. Het is leuk om te zien hoe voorbijgangers verrast worden door de eerste aanblik van een vorm in zand dat plotseling een beeld wordt. Ik maak dan het liefst een beeld van een vrouw of een fabeldier voor de kinderen. Als de vloed het beeld begint te overspoelen gaat zo iets moois onherroepelijk kapot en proberen omstanders het beeld nog te redden door de afgebroken stukken te "herstellen". Interessant is het om het moment te zien waarop het beeld zo beschadigd is dat het zijn status verliest en niet meer beschermd hoeft te worden. Het moment dat het beeld weer gewoon zand wordt waar vrijelijk overheen kan worden gelopen.

*Stichting Leniging Ateliernood Kunstenaars. 

zaterdag 2 juni 2012

Autonoom

Organic Radio.

Installatie Split Dimensions/ Split Landscapes,Eindhoven.

Organische radio’s worden iedere keer opnieuw gebouwd op verschillende plekken met andere materialen, voorzover deze voorhanden en bruikbaar zijn om als weerstand, geleider, condensator of voeding te dienen. Het “terugbouwen” van het elektrische apparaat, door de onderdelen ervan te vergroten of “natuurlijker” te maken, was niet alleen het directe gevolg van mijn experimenteerdrang en nieuwsgierigheid maar had ook, zo dacht ik, het doel om bij de beschouwer een kritische houding te ontwikkelen t.a.v. de technologische wereld. Nu denk ik daar anders over. Een kunstwerk dient geen enkel doel buiten de noodzaak zelf om dit kunstwerk te maken. De misvatting dat kunst zou opvoeden of de wereld mooier zou maken bestaat heden ten dage nog steeds. Het zijn dezelfde doelen die het kunstbeleid van de overheid legitimeren. Het is weggegooid geld.

Dimmers

Vooruitgang. 

Schakelstation Tilburg. 

In samenwerking met Arnoud de Blauw en Aljen van Dijken voerden wij onder de naam NAAA (North Atlantic Art Association) bij voorkeur projecten buiten het kunstcircuit uit. Wij reden s'nachts in de "tank", een oude Mercedes bus, door Nederland met daarin een aggregaat, een batterij gekleurde lampen en speciaal voor ons in opdracht gemaakte dimmers. Daarmee verlichtten en fotografeerden wij verlaten, donkere plekken, onder meer een bunker in Trimunt, een klooster in Vught en een schakelstation in Tilburg (zie de afbeelding hierboven). Dit fotomateriaal is nog nauwelijks ontwikkeld en gepresenteerd. Daar is een reden voor. Het ging ons om de volstrekt autonome actie. Het publiceren van dit materiaal was voor ons op dat moment oneigenlijk. Dat de kunstenaar Peter Struycken een paar jaar later in opdracht een vergelijkbaar project uitvoerde in Rotterdam en dat Philips, toen zij haar marketingbeleid drastisch omgooide en commerciële kansen zag met nieuwe producten voor de consument met onder meer gekleurd dimlicht, was en is voor ons van geen enkel belang. Nu, in 2012 zijn dimmers in alle varianten overal verkrijgbaar. Voor 1 euro 50 heb je bij de Action al een plastic vogel die overdag licht omzet in electriciteit en s'nachts prachtige gedimde kleuren laat zien. Je hoeft daarvoor geen reis meer te ondernemen of een avontuur aan te gaan.