maandag 13 augustus 2012

Robot


Sturing of toeval?

Robot. Tekenmachine IV, tekening 5, 150 x 275 cm.

Als je zomaar een aantal snel roterende koolstofstiften loslaat op een vel papier krijg je gewoonweg chaos. Mocht er dan toch iets van een afbeelding ontstaan, zou je dit met recht een toeval kunnen noemen. Als je van te voren een globale structuur verzint, waarbij de stiften het papier op bepaalde plekken harder en vaker raken zullen er op die plekken donkere vlekken, stippen en lijnen ontstaan. Die structuur kan bijvoorbeeld bestaan uit een vooraf gekozen figuratieve of meetkundige vorm. Je stuurt dan als het ware naar een afbeelding toe. In de hierboven staande afbeelding was het de opdracht aan de tekenmachines met roterende stiften om een “mensfiguur” te tekenen. Dat de machines vervolgens zelfstandig aan het werk zijn gegaan om die mensfiguur te tekenen met als resultaat dat zij er in mijn perceptie een onvervalste robot van hebben gemaakt, is op haar beurt weer een toeval te noemen. Sommige mensen geloven helemaal niet in het toeval. Zij geloven in een Masterplan, het Lot of het Creationisme. Zou er dan toch een sturende hand bestaan die graag robots wil tekenen? Ik geloof daar helemaal niets van.

zaterdag 11 augustus 2012

Waarnemen


Ras gesigneerd. (w.sch.) Dr. P.H.J.J. Ras.
Huizen in Landschap -doek- 55 x 75 cm.


Ik bezit meerdere werken van Ras gesigneerd (toegeschreven aan dr. P.H.J.J. Ras, entomoloog). Het heeft mij verwonderd dat een entomoloog die binnen zijn vakgebied met de grootste precisie de verschijningsvormen van allerlei kleine beestjes heeft waargenomen en gedocumenteerd, weliswaar als amateur, zowel tijdens als na zijn werkzame leven, zeer vlot geschilderde, sterk geabstraheerde landschappen heeft gemaakt. Op het internet kun je onder andere de gedigitaliseerde notulen van de jaarlijkse vergaderingen van de Vereniging voor Entomologie vinden: http://www.archive.org/stream/tijdschriftvoore24188081nede/tijdschriftvoore24188081nede_djvu.txt
Je waant je dan even in een andere wereld. Op deze vergaderingen deelden de wetenschappers elkaar mee welke nog onbekende soorten zij op hun verre reizen in de natuur hadden gezien en met de grootste zorgvuldigheid hadden beschreven. Nu heeft de kunst met de wetenschap gemeen dat zij sterk hecht aan de zuivere waarneming. Je kunt zowel zeer gedetailleerde waarnemingen doen als meer het totaal beschouwen. Het aardige bij Ras is nu dat hij vanuit beide visies kon werken. Met een paar levendige, suggestieve toetsen en met een minimum aan kleur, wist hij op een treffende wijze een totaalbeeld neer te zetten.



donderdag 9 augustus 2012

Vervalsen


Rembrandt zelfportret.


Op een veiling kocht ik onlangs voor een paar euro een werk dat een zelfportret van Rembrandt voorstelt. Het is ingelijst in een mooie donkere lijst. Aan de achterzijde van deze lijst vond ik een brief, gedateerd 14 december 1958, waarin de directeur van het Provinciaal Overijssels Geschiedkundig Museum te Zwolle, de heer Joh. W. Schotman, een zeer uitvoerig antwoord geeft op de vraag van de toenmalige eigenaar van dit werk, de heer Tjeenk Willink, om te onderzoeken of dit werk een origineel is. Het antwoord is ondubbelzinnig. Het gaat hier om een vervalsing. Het is een overgeschilderde kleurenlitho. Waarschijnlijk heeft de eigenaar dus veel te veel voor het werk betaald. Dat komen we verder niet te weten. Wel schrijft de directeur in zijn brief: “ Een illuzie…..en wat doet het er toe? Is het werk niet even boeiend, op papier, op doek of als projectie op een scherm?”. Hiermee verwijst de directeur in zijn brief impliciet naar Walter Benjamin, die al in 1936 een boek heeft geschreven getiteld: The Work of Art in the Age of Mechanical Reproduction. Iedereen zou zonder ook maar enige rooie cent een kunstwerk moeten kunnen bezitten. Een reproductie of kopie van een kunstwerk was daarvoor al goed genoeg. Dat is natuurlijk onzin. Ik geloof niet dat dit een troost is voor alle kunstverzamelaars die ooit met eigen geld een vervalst werk gekocht hebben. Het blijft daarom oppassen met al die kleurenlitho’s van grote meesters als Dali, Arp en Picasso en met al onze eigen "helden" zoals Corneille, Brood, Heijboer en Gubbels die tot op heden voor echt verkocht worden. Het is regelrechte oplichting. Kunstliefhebbers zouden beter kunnen investeren in jonge, goedkope en authentieke  kunstwerken. 

donderdag 2 augustus 2012

Innovatie

Is dat nu conservatief of progressief?


Installatie Camera Obscura, Nijmegen.

In het Hooghuis in Arnhem bouwde ik ooit een installatie met televisies voorzien van lenzen. Een soort veredelde camera obscura, die talloze beeldfragmenten projecteerde op alle wanden van de ruimte. Het was fantastisch om hiermee onder andere een videoclip van de Bangles, “Walk like an Egyption” gesplitst in honderden beeldfragmenten op het keiharde ritme van het geluid te horen en te zien. Om mijn primitieve techniek te verbeteren heb ik daarna zonder enig resultaat vele verzoeken aan Philips gedaan om te mogen experimenteren met haar nieuwste video en lcd producten. Afgezien van het feit dat Philips internationaal fantastisch presteert door tot op heden haar businessmodellen voortdurend en adequaat bij te stellen, heeft het mij toendertijd verbaasd dat zij nimmer beeldende kunstenaars uitnodigde om deel te nemen in de ontwikkeling van haar producten. Ik herinner mij dat de medewerkers van het NatLab van Philips begin jaren ’80 dit best wel zagen zitten, maar bij een managementlaag net daar boven was het einde verhaal. Dit terwijl concurrent Sony al in de jaren eind ‘70 om marketingredenen volop investeerde n het innovatieve imago van haar producten door onder andere Amerikaanse dienstweigeraars die tijdens de Vietnam oorlog naar Europa waren uitgeweken te faciliteren met haar state of the art producten en hen toen regelmatig lieten overvliegen naar Japan voor de laatste updates. Toen wij in Europa nog niet meer dan simpele overvloeidia’s maakten, kwamen deze jongens uit Japan terug met de nieuwste elektronica. Ik herinner mij Jack Moore, die toen in Arnhem woonde en werkte. Waanzinnige, snelle videobeelden op het ritme van het geluid. Zijn couscous was trouwens ook subliem. Ik vond toen dat Philips een grote kans miste. Zij was weliswaar zeer innovatief maar in mijn beleving ook zeer conservatief. Achteraf, nu ik meer afstand heb, begrijp ik pas dat het begrip innovatie niet altijd hoeft samen te vallen met de term progressiviteit. Als steeds meer mensen ouder worden en ook steeds meer kwaliteit van leven wensen zal daar omheen een steeds groter netwerk moeten worden gebouwd. De elektronica daarvoor bouwt Philips. Dat is zowel innovatief als conservatief. Dat heeft Philips heel goed gezien. Toch blijft het een beetje knagen. Er zijn ook nu hele goede jonge kunstenaars die graag zouden willen participeren in experimentele onderzoeksprogramma's van het bedrijfsleven.