Over het begrip diversiteit

Het is voor mij van jongs af aan altijd interessant gebleven om mij te laten informeren door zovele verschillende media die ooit in mijn situatie niet erg vanzelfsprekend waren. Was het in mijn schooltijd de eenzijdigheid van de toenmalige distributieradio in mijn ouderlijk huis met een enkele popzender en de covers van de muzieknummers die ik op deze zender hoorde door de bands bij het uitgaan in het weekend naar de Eurobeurs in Apeldoorn. Hoe rijk is het medialandschap wat betreft het muziekgebeuren heden ten dage! Onder andere met YouTube op internet word ik iedere keer weer opnieuw verrast. Mijn speellijsten evolueren er voortdurend op grond van mijn voorkeuren. Was het een tijdje geleden mijn interesse voor de meer spirituele muziek zoals mantra’s met o.a. Ajeet Kaur en de GuruGanesha Band, daarna voor het lokale (Groningse) muziekgebeuren met nummers van Marlene Bakker, Ede Staal en Margarethe Kleine, de laatste maanden wordt ik aangenaam verrast door onder andere de Snake Oil Willie Band, Little Sis Nora, John Illsey, Made in KZ en Otava Yo. Uiteraard blijf ik ook luisteren naar al de nummers uit mijn vorige speellijsten die mij in het bijzonder bevallen. Hoe divers wil je het hebben? En dan heb ik hier nog lang niet alles genoemd. Ja, het thema diversiteit is nadrukkelijk aanwezig in mijn keuzes. Dit is zeker niet verwonderlijk, immers in een globaliserende wereld is dit thema aan de orde van de dag. Hoe gaan we om met verschillen, contrasten en zo meer. Dat is de grote vraag.     

 Wolken.

Recent nam ik met een aantal werken deel aan een tentoonstelling van de stichting Scarabee in de Hes in Oosterbeek die getiteld was: "Wolkenliefde". Mijn inbreng betrof werken die ik ooit maakte door lange stroken papier te beschilderen en daarbij de verschillende landschapskenmerken als een soort van algoritmen toe te passen. Na inkadering van delen uit deze geverfde stroken ontstonden wonderwel beelden die in de ogen van kijkers als "echte" landschapsbeelden ervaren werden. Ja, een afbeelding, hoe gedetailleerd ook, is enkel een illusie, een suggestie. In ons digitale tijdperk is het zaak om ten alle tijde beelden kritisch te bezien. Met name het fenomeen A.I. (kunstmatige intelligentie) gaat hierin een grote rol spelen. Ik bracht op de hiervoor genoemde tentoonstelling ook een aantal werken in van een mediaspecialist die naast zijn professionele werk volop experimenteert met A.I. door enkel termen in te voeren in een A.I. programma en er vervolgens beelden uit te halen. Het is en blijft zaak deze beelden kritisch te bezien omdat zij gegenereerd zijn op grond van databases die sterk ter discussie staan.     

 A.I.

Een met A.I. gegenereerd beeld (Ferenc Jansen)

Wat is waar en wat is onwaar? Ontwikkelingen binnen het fenomeen A.I. (Kunstmatige Intelligentie) in de mediawereld zijn aan de orde van de dag. Het TV- programma Tegenlicht van de VPRO bestede er recent meerdere uitzendingen aan. Met name de databases waarop A.I. haar teksten en beelden baseert lijken onvolkomen, vooringenomen en in nog zoveel meer andere aspecten te falen. Ja, zelfs grote schade te berokkenen wat betreft werkgelegenheid, cybercriminaliteit enz. De ontwikkeling van A.I. gaat echter gewoon door en zal onontkoombaar alle bereiken van ons leven gaan beïnvloeden. Het is zaak dat ook de kunstwereld, ondanks haar scherpe kritieken, zich met dit nieuwe fenomeen zal moeten gaan verhouden. Zij zal allereerst haar positie om enkel vanaf de zijlijn met kritiek te reageren moeten inruilen voor een positie om daadwerkelijk te participeren binnen de wereld van A.I. om niet alleen haar ontwikkeling te volgen en zo nodig bij te sturen, maar ook om de ongekende mogelijkheden van A.I. te verkennen. 

In de handel zijn inmiddels al A.I. programma’s beschikbaar waarmee volop geëxperimenteerd kan worden.

De Vuilverbrander

 

In mijn opslag vond ik een klein werkje terug dat voor mij van een bijzondere betekenis is. Het meet slechts 9 bij 6 cm. Het werkje is, samen met zo'n honderd andere landschappen, ontstaan na inkadering van geverfde papierstroken waarin landschapskenmerken als een soort van logaritmen verwerkt waren. Het laat een beeld zien dat een landschap suggereert. Ik zie aan de horizon ook een schoorsteen die flink rookt. Dit gesuggereerde beeld is niet enkel een illusie, het bestaat echt! Ten zuidoosten van Arnhem langs de uiterwaarden van de IJssel en naast de snelweg A 12 is de vuilverbrander gelegen. Het is een iconisch complex dat niet alleen vanuit vele richtingen bezien de horizon domineert, het vormt in haar functie tevens een groot contrast met het direct aangelegen bedrijventerrein, waar goederen geproduceerd en verkocht worden en de snelweg waar goederen van producent naar consument vervoerd worden. Uiteindelijk belanden de goederen na gebruik in de brander. Ja, het is gewoon de cyclus van het leven dat we hier zien.    

 Over diversiteit

Een wand in mijn werkruimte

 Ik heb een enkele wand van een werkruimte in mijn huis met een diversiteit aan portretten behangen om er een eigen persoonlijke sfeer te scheppen. Met name het contrast tussen de werken, wat betreft techniek, maat, visie etc., bevalt mij iedere keer weer. Deze werken vond ik grotendeels terug in mijn opslag. Het is een wonderlijke mix aan afbeeldingen die ik in de loop der jaren verzamelde. Ik laat er enkele zien. Zoals onder meer portrettekeningen die mijn vader ooit als autodidact maakte, werken die ik op veilingen kocht, persoonlijke studiewerken, aquarellen van mijn vrouw, werken die ik kreeg van enkele bevriende kunstenaars, (bewerkte) prints en nog zo veel meer. Ondanks de grote verscheidenheid tussen al deze werken, ervaar ik deze wand toch als een geheel, als een eenheid. Al deze werken hebben immers met elkaar gemeen dat, hoe verschillend ook, zij iets met mij te maken hebben. Ik kijk er graag naar. Het thema diversiteit is in het hierboven staande voorbeeld nadrukkelijk aan de orde. Dit geldt heden ten dage zeer zeker ook voor onze globaliserende wereld waarin de “westerse” kunst haar monopolypositie aan het verliezen is en de beeldende kunst verrijkt wordt door zovele interessante beeldende werken afkomstig van zovele plekken op onze aarde. Dan heb ik het nog niet eens over het fenomeen A.I. dat de aspecten beeld en tekst in onze kunst- en mediawereld sterk gaat beïnvloeden en diverteren, maar dan zonder enige terugkoppeling op haar echtheid en waarachtigheid.  

Hoe simpel kan het toch zijn. 

In het weekend van 10 en 11 december 2022 heb ik met een aantal werken deelgenomen aan een z.g. kersttentoonstelling, getiteld `Afgestoft en Splinternieuw`, die was georganiseerd door het kunstinitiatief Scarabee in haar ruimte in de Hes in Oosterbeek. Mijn ontmoetingen met de deelnemende kunstenaars, waarvan ik er vele kende, maar die ik soms al jaren niet meer gezien of gesproken had, waren allerhartelijkst, gelijk mijn ontmoetingen met de vele bezoekers. In de tentoonstelling waren, ongeacht de titel, ook vele recente werken te zien. Ja, natuurlijk ook de vele interessante werken die in ieder atelier van haast iedere kunstenaar, na een of enkele presentaties, noodgedwongen worden opgeslagen wanneer ze geen bestemming krijgen, om de simpele reden dat ze niet gezien en dus niet verkocht zijn. Als oud-docent in het kunstonderwijs en als organisator van tentoonstellingen heb ik in de loop der jaren zovele ateliers bezocht waarin de mooiste werken te vinden waren die wellicht nooit de aandacht krijgen die ze verdienen omdat ze nooit het daglicht zullen zien. Behalve enkele beeldende kunstenaars, die nadrukkelijk aan de weg timmeren, zijn er naast de beeldende kunstenaars die de prachtigste werken maken, doch zelden exposeren, nog zovele beeldende kunstenaars die evenzeer prachtige werken maken maar geen ambitie, noodzaak of een directe aanleiding hebben om binnen het commerciële of gesubsidieerde kunstcircuit een rol te spelen. Onder meer omdat zij vaak een inkomen genereren uit een betaalde baan met daarnaast genoeg ruimte om beeldend te kunnen werken.

We zouden het cultuurlandschap met zovele nieuwe, doch onbekende, beeldende werken blijvend kunnen verrijken door regelmatig een “strooptocht” langs de ateliers te houden om daarmee zovele verrassende en oorspronkelijke werken te scoren en deze met instemming van de makers vervolgens tentoon te stellen en ter verkoop aan te bieden. De opdracht daarbij is om de beeldende kunst dichter bij het publiek brengen. Het liefst op een toegankelijke plek in het centrum van een Gelderse stad, laten we Arnhem of b.v. Apeldoorn of Nijmegen noemen. Zo'n plek kan een vaste plek, maar ook een tijdelijke plek zijn in een van de vele leegstaande panden, om er een voortdurend wisselend aanbod van beeldende werken te tonen.

In beginsel, maar ook bij voorkeur om haar onafhankelijkheid te waarborgen, kan zo'n plek zelfvoorzienend worden opgezet. Uiteraard kunnen op verzoek andere partijen bijspringen om de kosten voor o.a. energie, publiciteit, verzekeringen en tentoonstellingsmaterialen te lenigen.

      

 

De Vaandeldrager

Wat een teleurstelling! Terwijl hedendaagse beeldende kunstenaars nauwelijks hun ateliers kunnen verwarmen door de toenemende energiekosten, ja zelfs in grote getale binnen een maand hun gehuurde atelier uitgezet kunnen worden zoals in de regio Arnhem het geval is, gaan we, nadat we daartoe door de Vriendenloterij zijn uitgenodigd, op bezoek in het Museum Arnhem waar de Vaandeldrager van Rembrandt op haar rondreis langs diverse musea is gearriveerd. Een schilderij dat de staat vele miljoenen kostte en door de "kunstelite" als een ontbrekende schakel in het oeuvre van de grote meester is betiteld. Persoonlijk vind ik het een lelijk schilderij, waarin ik weliswaar de werkwijze van Rembrandt herken, maar een weinig trotse, vadsige man afgebeeld zie, die een soort vaandel of vlag zou dragen. Welke relevantie heeft dit schilderij in haar betekenis heden ter dage? Ik schat dat deze nihil is. 

Omdat mijn vrouw het "evenement" graag wilde bezoeken en daartoe via internet de nodige reserveringen maakte, ben ik op een zondagmiddag met haar meegegaan naar het museum. Wat een teleurstelling! Haar reservering bleek niet geldig te zijn, ook het z.g. "tijdslot" klopte niet en nog zo veel meer. Hoe moeilijk kunnen we het de museumbezoeker toch maken? Wij hebben dat nog nooit meegemaakt terwijl wij al zo’n 50 jaar zovele musea bezoeken in binnen-en buitenland. Om de teleurstelling te verwerken hebben we maar de tentoonstelling bezocht in het niet voor ons afgesloten gedeelte van het museum. Het bleek een tentoonstelling te zijn, die we twee maanden geleden ook al eens bezocht hadden. Een tentoonstelling boordevol pamfletten over allerlei klimaat- en gender- issues. Met ook heel veel gekkigheid. Met mannen in rokjes en met borsten. Het overwegend grijze kunstpubliek leek echter ten volle van het tentoongestelde te genieten.  

Ik schreef er al eens eerder over. De beeldende kunst dient naar mijn mening vrij en onafhankelijk te zijn en staat inhoudelijk niet in dienst van overheden die specifieke maatschappelijke doelen nastreven. De realiteit is echter een geheel andere. Om subsidie te krijgen dienen kunstinstituten, zoals musea en galeries, zich wel degelijk te verhouden met de nieuwe regels die overheden hen opleggen en dienen deze zelfs te onderschrijven.