Zwart Gat?

Tekenmachine 1125

In het dagelijkse leven wil ik het liefst dat alles perfect werkt. Dat geldt o.a. voor mijn huishoudelijke apparaten, mijn auto, mijn huis, etc. In mijn beeldende werk is dat een geheel ander verhaal en heb ik een tijd lang een sterke behoefte gevoeld om het begrip van de imperfectie te verkennen. Uiteraard kende ik het Japanse begrip Wabi Sabi dat zegt dat niets eeuwig, af of perfect is. Onder andere in het maken en nabouwen van verschillende apparaten zocht ik niet zozeer de schoonheid van het visuele dat in het imperfecte kan schuilen, maar vooral de onvoorspelbare werking van de apparaten die mij iedere keer weer verraste. In het project getiteld “Organische Radio’s“ waarin ik zoveel mogelijk “echte” industriële onderdelen in een radio-ontvanger, zoals weerstanden en voeding, verving door organische materialen met dezelfde e-waarde. Met in serie geschakelde plantaardige materialen en met een galvanisch energieveld stemde zo’n “radio” soms verrassend af op b.v. koortjes uit de Oekraïne of op de zender Radio Maria. Binnen ditzelfde thema voerde ik binnen het kunstcircuit ook tekenmachines uit in de vorm van beeldende installaties met meerdere tekenmachines. De constructie van deze machines was in beginsel zeer eenvoudig van opzet. Het basismodel bestond uit een simpele driepoot van zo’n 2 meter hoogte met in de top een batterij verbonden met een stroomdraad die naar het grondvlak liep om voeding te geven aan een kleine elektromotor waaraan een tekenstift bevestigd was. Met een volledig opgeladen batterij kon deze constructie niet veel meer dan min of meer een omtreklijn van een cirkelvorm tekenen. Dat zou toch wel erg saai zijn geweest. Echter, in de praktijk van het tentoonstellen gingen de tekenmachines volledig hun eigen gang en maakten zij zeer verschillende tekeningen. De reden daarvoor was dat de tekenmachines, die ogenschijnlijk identiek leken, toch op minieme details van elkaar verschilden. Na het in werking stellen van de machines ontstonden er iedere keer weer onderlinge verschillen, onder meer in de ontladingssnelheid van de batterij, in de mate van het torderen van de stroomdraad, in hoezeer de tekenstiften afsleten, in de veranderlijke subtiele bewegingen van de driepoot, etc. Deze imperfectie zou je een afwijking van het zogenaamde “perfecte model” kunnen noemen. Zij lijkt daardoor iets onvolkomens te zijn. Niets is echter minder waar. Al de imperfecte machines die ik maakte lieten ieder door hun wonderlijke gedrag op een verrassende manier een nieuw beeld of geluid, kortom een "echte" werkelijkheid zien. Die ervaring zette mij ook weer aan het denken over onze alledaagse werkelijkheid in Nederland waarin, om maar eens een voorbeeld uit b.v. het politieke bereik te noemen, allerlei beslissingen en besluiten, die vaak zijn vastgelegd in wetten, ogenschijnlijk perfect lijken maar onvoldoende of niet tijdig worden teruggekoppeld op grond van hun negatieve effecten in het dagelijkse leven van burgers. Ik noem o.a. de woningcrisis, de toeslagenaffaire en het beleid dat op grond van de koopkrachtmodellen is gemaakt. Dit heeft grote gevolgen voor individuele burgers die zich niet alleen benadeeld, maar vooral niet gekend en gehoord voelen. Nu ben ik sterk voor een maximale vrijheid op een gelijk speelveld. Maar laten we wel wezen, dit speelveld is inmiddels dank zij het neoliberale beleid van onze regering door grote externe partijen in bezit genomen. Zij werken mondiaal op digitaal en financieel gebied zonder enige democratische controle en worden vooral door invloed en rendement gedreven. Als een gevolg hiervan kunnen we enkel hopen dat hun enge modellen, systemen of algoritmen niet blijvend ons leven gaan beheersen of beschadigen. Daar bestaat veel ongerustheid over zoals tijdens de Coronacrisis zichtbaar is geworden. De afbeelding boven dit artikel heeft als titel “zwart gat”. De tekenmachines zouden vooral “zwarte gaten” getekend hebben alsof ze de crisis voorzagen. Dat is natuurlijk onzin. De titel is slechts een subjectieve, nogal zwartgallige  interpretatie achteraf, gezien vanuit het licht van de huidige crisis.