Waarom?

Waarom Herman niet?

Een monnik uit België die ons nog heel veel geluk gaat brengen  

Op zondag 1 maart ben ik naar Zwolle gereisd om in de Fundatie de tentoonstelling CRUX te zien waarin een viertal oud-studenten van Neo Rauch en Arno Rink hun beeldende werken toonden. Het is prachtig om te zien hoe zij, ieder op een zeer persoonlijke wijze, met een groot vakmanschap schilderijen hebben gemaakt die volstrekt nieuwe, vaak verrassende maar soms ook confronterende beelden laten zien van onze wereld. Je kunt er over discussiëren of deze beelden werkelijk enige relevantie hebben, ja zelfs of zij enig inzicht bieden over hoe we onze wereld beschouwen, maar de daad van het focussen op een persoonlijk sterk gevoeld onderwerp of thema en het sublimeren daarvan in beeldende handelingen, die voorwaardelijk zijn voor prachtige kunstwerken, was in deze tentoonstelling zonneklaar. Tegenover de Fundatie is ook het Herman Brood Museum te bezoeken. Er is van alles af te dingen op de wijze waarop het beeldende idioom van Herman Brood op een uiterst commerciële manier in uiteenlopende producten wordt verpakt en uitgebuit. Dit neemt echter niet weg dat Herman Brood als kind van zijn tijd toch een interessante kunstenaar is. De haast impulsieve directheid van zijn invallen en notities samen met zijn heldere tekenstijl doen niet onder voor zijn tijdgenoot Karel Appel die voor veel minder pregnante onderwerpen heel veel verf nodig had. Als lid van Cobra maakt hij deel uit van de canon en daarmee van de kunstgeschiedenis. Waarom Herman niet?

Even tijd voor reflectie

In Tijden van Schaarste.

Museum Arnhem

De kunsten kennen vele disciplines. In deze barre tijden waarin de theaters en muziekzalen zijn gesloten voor het publiek hebben vooral de uitvoerende kunstenaars het zwaar. Het sluiten van de musea is voor de beeldende kunstenaars echter van veel minder direct belang dan het sluiten van de galeries, de beurzen etc. doordat hiermee hun exposities worden opgeschort of zelfs definitief worden afgezegd. Het is nog maar de vraag of de beeldende kunstenaars en galeriehouders gebruik kunnen gaan maken van de compensatieregelingen van de overheid als zij niet beschikken over de juiste SBI-code. Ondertussen lees ik in het plaatselijke advertentieblaadje De Arnhemse Koerier een artikel onder het kopje “Fase 1 verbouwing museum is klaar” dat de gehele Eschauzievleugel, met daarin de Rijnzaal met haar panoramische uitzicht over de uiterwaarden van Arnhem, is gesloopt en ontmanteld. Goed gedaan jongens! Laten we echter wel wezen, je kunt gewoon op ieder moment vanaf iedere plek op het Bovenover voor noppes ditzelfde beeld tot je nemen. Blijkbaar heeft de framing van dit uitzicht d.m.v. een museumraam een meerwaarde waarvoor we graag vele miljoenen willen neertellen. Dat is toch vreemd, na de verbouwing steekt de nieuwe vleugel vanaf het Onderlangs gezien, jawel een wereldschokkende 15 meter uit over de stuwwal, maar krijgen we van binnenuit gezien gewoon weer hetzelfde beeld terug. Laten we beseffen dat museumgebouwen, die architectonisch gezien ook zelf een kunstwerk willen zijn, vaak op een slechte manier toegang geven aan de geëxposeerde werken bijvoorbeeld door hele rare entrees en trappartijen zoals in Nijmegen en Apeldoorn. Vervolgens zijn er weer kostbare verbouwingen nodig om de schade te herstellen. In het haast absurdistische verhaal hierboven gaan er jaarlijks vele miljoenen aan overheidsgelden rond. Voor slechts een fractie van dit bedrag zou je een structurele plek voor de beeldende kunst kunnen maken waar getalenteerde kunstenaars elkaar en het publiek kunnen ontmoeten om er hun werken, acties. performances en evenementen te presenteren.  

Thema's en Trends

Over Power en Control

Affiche CODA

Op mijn blog schreef ik eerder kritisch over de overdreven, zeer kostbaar ingerichte tentoonstelling “Body Control” dat Museum Arnhem onlangs in de Kerk organiseerde waarin zij hoogdravend beweerde dat rare sieraden en modeaccessoires iets te maken zouden hebben met de maakbaarheid van het lichaam. Museum Coda Apeldoorn toonde tegelijkertijd een tentoonstelling met een allegaartje aan fotoprints onder de titel “Drag”, waarin we in kennis worden gesteld van de onbedwingbare behoefte bij sommigen om voor even “vrij” te zijn door onder meer als man een jurk aan te trekken en daar trots op te zijn, ja zelfs om daarmee te kunnen schitteren. De keuze voor deze extreme thema's laat zien dat de druk bij deze instituten blijkbaar erg groot is geworden om te scoren. Laat ik vooropstellen, het staat eenieder vrij om zijn geaardheid te beleven en te tonen. Dat geldt evenzeer voor de individuele beeldende kunstenaar die er voor kiest om in zijn of haar werk maatschappelijke betrokkenheid tonen of persoonlijke vragen naar identiteit te stellen. Echter, als onze instituten en fondsen voor de beeldende kunst, net iets te vaak en te nadrukkelijk, in dienst gaan staan van deze en andere trends, is de beeldende kunst niet vrij meer en verliest zij onherroepelijk haar beeldende kracht. Zouden musea, in plaats van slaafs allerlei trends te volgen die in alle varianten op internet te vinden zijn, niet veel meer hun best moeten doen om met regelmaat buiten hun muren te gaan kijken en, in direct contact met de beeldende kunstenaars, de galeriehouders en de verzamelaars, de vaak lange, soms lastige, doch immer strikt individuele ontwikkelingsprocessen van de meest interessante en talentvolle kunstenaars blijvend te volgen. Dan kunnen daarmee op termijn weer prachtige tentoonstellingen gemaakt en unieke verzamelingen aangelegd worden.

Balans (2)

Over de dreigende verschraling en kaalslag in de kunst.

minuscuul lichtje aan het einde van een gangetje in Cefalu

  

Wat hebben we eigenlijk nog over voor de kunst? En over welke kunst hebben we het dan? Omdat het absolute budget voor de kunsten sterk onder druk staat, is het van groot belang om een gezonde balans te houden in de toekenning van de subsidies door de verschillende overheden aan de verschillende actoren binnen het kunstenveld. De balans lijkt in toenemender mate verstoord te worden, met name die tussen de grote, gevestigde kunstinstellingen en de kleinere kunstinitiatieven, waarbij deze laatste aan het kortste eind lijken te trekken. Als kunstliefhebber en medeorganisator van B53 (voorheen VM23), zie ook www.b53.nl  en onze Facebookpagina B53ART, maakten wij de afgelopen 5 jaar tentoonstellingen van beeldende kunst om honderden beeldende kunstenaars een podium te kunnen bieden. Dit deden we zonder enige subsidie. Niets is echter gratis. We merken nu, einde 2019, dat niet alleen het beheren en gebruiken van een (leegstaand) pand maar ook het verkrijgen ervan moeilijker en kostbaarder is geworden. Als het ons niet meer lukt om een nieuwe plek voor de kunst te verwerven, wordt daarmee definitief een podium ontnomen aan honderden beeldende kunstenaars in de regio om hun werken aan het publiek te kunnen tonen. Wij spreken hiermee ook onze politieke vertegenwoordigers aan. Het is schrijnend om te moeten beseffen dat, voor een marginaal deel van de kosten van slechts een of enkele van de museumtentoonstellingen, biënnales of evenementen in de regio, vele jaren lang unieke tentoonstellingen en evenementen zouden kunnen worden georganiseerd met actuele en experimentele werken van talentvolle kunstenaars, juist daar op een moment waarin zij de beeldtaal in hun werken onderzoeken op haar vorm en inhoud en deze ook ter discussie durven te stellen aan een groter publiek.

Beelden die onstaan in de ogen van de kijkers

Inpakken

PilarenPergolaParkAngerenstein

“Ik woon nabij een park in Arnhem. In het park zijn er bosschages, grasvelden, wandelpaden en vijvers, maar er is ook een pergola waarvan de pilaren op dit moment vernieuwd worden door het bedrijf Koninklijke Woudenberg. Tijdens de werkzaamheden werden deze pilaren om constructieve redenen met wit, plastic folie ingepakt. De wijze waarop de werklieden dit (waarschijnlijk onbedoeld) hebben gedaan, riep bij mij als argeloze kijker voor een moment sterk de associatie met Griekse beelden op. Het is nog heel even wachten voordat de kunstenaar Christo eindelijk zijn droomwens om de Arc de Triomph in Parijs te willen inpakken kan gaan vervullen, maar in ons park Angerenstein in Arnhem kunnen we alvast een voorproefje nemen. Echter, als het cement gedroogd is, gaat het plastic er af en is het feest voorbij. De kijkafstand bij deze beeldillusie is hierbij cruciaal. Van dichtbij is er niets anders dan gewoon het materiaal zelf te zien (pilaren met gemetselde stenen die met plastic folie zijn ingepakt), van een afstand gezien rijzen er echter staande figuren op tegen een donkere achtergrond. Het is interessant om met staanders, wit plastic, bindmateriaal en enkele latten dergelijke beelden, in allerlei varianten qua houding, ook zelf te maken. Het zou perfect passen binnen mijn actuele beeldende werk waarin ik o.a. abstracte schilderingen maak die na het inkaderen daarvan in de ogen van kijkers afbeeldingen van landschappen worden. Beelden zijn immers illusies.

Museumbezoek

Body Control

Schoonmaakkarretje Expo BC 

Op zondag 01 december 2019 ben ik even de Walburgiskerk in Arnhem binnen gelopen waar het Museum Arnhem tijdens de verbouw van haar museumgebouw tijdelijk gehuisvest is. Na het scannen van mijn museumpasje heb ik het boekje dat ik kreeg uitgereikt, met verklarende teksten over de 200 tentoongestelde werken van 100 sieraden- en modeontwerpers in de tentoonstelling Body Control, vriendelijk afgeslagen. “Ik kijk wel met mijn oogjes” zei ik nog tegen de baliemedewerkster. Ik zag dat ze het goed vond. Met enige moeite vond ik tussen de vele gordijnen, lappen, doeken, prints en plastic bollen die in de kerk waren opgehangen inderdaad de 200 werken terug die, zoals ik later las, de actuele kwesties rondom de maakbaarheid van het lichaam aan de orde zouden stelden. Op geen enkel moment kwam deze op zichzelf interessante gedachte dwingend bij mij op tijdens mijn rondgang door de kerk. Dat kan te maken hebben met de keuze van de werken, maar vooral ook met de presentatie ervan. De keuze om de werken te etaleren binnen een net iets te overdadig vormgegeven rariteitenkabinet is naar mijn gevoel ten koste gegaan van een meer zuivere en directe presentatie van de werken. Pas achteraf begreep ik waarom ik tijdens mijn rondgang door de tentoonstelling slechts een enkele foto maakte. Dit was een foto van het karretje van de schoonmakers dat tegen een muur was achtergelaten. Het is “officieel” geen kunstobject, maar sprak mij meer aan dan al het andere. Een gebouw is immers ook een soort lichaam dat moet worden gereinigd.

Cultuurgelden

Een tekst van Luc Tuymans in het Belgische kunstmagazine Hart nr. 197 sprak mij bijzonder aan omdat ook in Nederland dezelfde ontwikkelingen te zien zijn. Hieruit een citaat:

“Hoe kan je cultuur bedrijven wanneer je de basis ervan in de kiem smoort? Het erfgoed van morgen wordt zo een lege doos. Op lange termijn betekent dit ook de dood van de musea. Kunstenaars wordt vandaag de kans ontzegd om onderzoek te voeren, om iets langzaam uit te bouwen. Voor de jongere generatie is dit dramatisch. De ontwikkeling wordt zo een halt toegeroepen. De vraag is hoe de (grote) instellingen versterkt kunnen worden door een groeistop in te voeren op het niveau van kunstenaars, werkplaatsen, ontwikkelingsgerichte initiatieven? Het enige wat dit kan opleveren is vervreemding van wat er werkelijk speelt in de samenleving. De wisselwerking tussen bovenbouw en grassroots is essentieel, de eerste wordt geïnformeerd door de tweede, niet omgekeerd. Wanneer er, zoals nu dreigt te gebeuren, een loskoppeling komt van beide niveaus, ontstaat er een discrepantie tussen wat als representatief gepresenteerd wordt en wat er werkelijk leeft. Wanneer we daarbovenop nog een canon gaan poneren is het hek helemaal van de dam. Cultuur wordt zo omgevormd van iets dynamisch naar iets dat vast staat. En wat houdt die canon nu eigenlijk in? Het wordt tijd dat de overheid kleur bekent”


De gelden voor Cultuur staan zowel in België als in Nederland onder druk, zowel absoluut als de wijze waarop de gelden binnen deze sector nog meer dan voorheen verdeeld gaan worden ten faveure van de grote instellingen die onherroepelijk ten koste gaan van de basis. Dit is een slechte ontwikkeling. Als een particulier en ongesubsidieerd initiatief in Arnhem Nederland (www.b53.nl) maken we de laatste 5 jaar tentoonstellingen van beeldende kunst in combinatie met het beheer van leegstand. Wij bieden daarmee een podium voor vele kunstenaars. Nu we even geen eigen ruimte hebben zijn we gaan reizen en maken tentoonstellingen elders, recent in Nijmegen en Oosterbeek. Niets is echter gratis. Met het aanvragen van een overheidssubsidie zouden wij geen enkele moeite hebben, maar het  toeschrijven naar politiek wenselijke doelen gaat ons een stap te ver. Omdat de autonomie in de kunst en in ons handelen belangrijk is, zouden wij een structurele bijdrage van de overheid voor louter de lasten (huur, energie, etc.) van een ruimte verwelkomen zonder verdere inhoudelijke bemoeienis. Rekenschap van onze activiteiten geven we immers dagelijks in de praktijk en deze kunnen op ieder moment door onze politieke vertegenwoordigers worden bekritiseerd en stopgezet. De verhoudingen lijken verstoord. In dit verband is het interessant om eens te onderzoeken hoe de overheidsgelden voor cultuur binnen de regio Arnhem worden besteed.   

  

Beeldillusies

Illusies

Verfstroken

Als je weer eens een keer in je opgeslagen beeldbestanden op je pc kijkt, komen (vergeten) beelden weer even tot leven. In onze wereld waarin wij niet direct met elkaar, maar grotendeels met beelden met elkaar communiceren is het interessant om te bedenken dat beelden (afbeeldingen) geen absolute waarheden zijn. Ze zijn altijd gemanipuleerd, poly- interpretabel en zo meer, werd mij opnieuw duidelijk. Het beeld getiteld “ verfstroken” laat haast abstracte, nietszeggende grijsbeelden zien. Mijn nieuwste kunstproject is gebaseerd op het inkaderen van deze stroken waardoor plotseling “echte” landschapsbeelden ontstaan. Zelfs onze huidige technologie is gebaseerd op halve waarheden of zelfs onwaarheden. Varkens of eendjes die als blaadjes aan takken groeien vinden we nu absurd, maar met al het gefantaseer in vroegere tijden over de wereld en de kosmos, zijn we toch een eind gekomen (natuurlijk nog wel even de rommel opruimen!).   

Frictiegelden

Het frictiepotje.

installatie(detail) Reinier de Huu in VM23

Voor het maken van tentoonstellingsplekken, c.q. experimentele ruimten voor beeldende kunstenaars is niet zo heel veel nodig. Een niet al te kleine maar toegankelijke ruimte, een sleutel en een tegemoetkoming in de kosten voor publiciteit, energie en expo- materiaal is al voldoende. In het verleden is er veel misgegaan met de uitvoering van diverse overheidsregelingen voor de kunsten en is er veel cultuurgeld in een hele diepe put verdwenen met o.a de faillisementen van de beeldende kunst centra. Dat moeten we voorkomen. Voor ons, als gepassioneerde kunstliefhebbers, is een tentoonstellingsplek een zo informeel mogelijke plek, die door de persoonlijke inzet van de organisatoren en de kunstenaars zichzelf voortdurend in de praktijk bewijst. Zij is daardoor uiterst zichtbaar, transparant en controleerbaar voor de eventuele sponsors, donateurs of geldverschaffers. De huidige subsidieaanvraag- rondes bij de gemeente en de provincie voor de kunsten lijken, voor de plekken die wij willen maken, veel te omslachtig. Het is niet dat we geen specifieke doelen zouden kunnen formuleren of niet in staat zouden zijn om een succesvolle aanvraag te doen, maar we willen onder geen beding ons initiatief belasten met politiek wenselijke uitgangspunten. Wij willen een vrij speelveld voor de autonome beeldende kunst. Er moet toch ergens bij de gemeente of de provincie wel een frictiepotje zijn om ons initiatief (zie ook: www.b53.nl ) te ondersteunen?  

Lokaal

Over Rijkdom en Diversiteit

googleimage

Het is goed om het eigene te onderkennen en daar naar te handelen. Dat geldt ook voor het lokale waarbinnen landelijk vaak onbekende, maar authentieke kunstenaars binnen het bereik van de muziek en de beeldende kunst oneindig veel prachtige dingen laten horen en zien. Gek genoeg begon het bij mij allemaal bij het luisteren naar de Amerikaanse  "lokale" internetzender WNCW (Spindale, North Carolina, USA) die haar zeer gedifferentieerde muziek- programma op een voor mij prettige wijze van commentaar en interviews voorziet in plaats van het opgewonden en quasi leuke geklets dat ik bij een willekeurige landelijke Nederlandse zender moet aanhoren. Van het een kwam het ander toen ik via de regiozender RTV OOST in het programma DE BIJRIJDER de internetzender ALLES PLAT hoorde die tot mijn verrassing een grote diversiteit aan muziekstijlen programmeert, waarbij de teksten voor een groot deel in een van de oostelijke provinciale dialecten worden uitgevoerd. Behalve de ook landelijk zeer bekende artiesten en bands, zoals Lohues, Finkers of Normaal, zijn er vele artiesten bij deze zender te horen die zich in geluid, tekst en stijl op een uiterst oorspronkelijke en genuanceerde wijze uiten. Teksten die al lang het cliché van de verlegen boerenzoon zijn ontstegen die na een week lang hard werken op het land zich laat vollopen met bier in het café en betreurt dat het mooiste meisje van het dorp hem niet ziet zitten omdat hij te bleu of te zat is. Een van de vele parels in de nieuwe generatie van artiesten is de zangeres Marlene Bakker, die in het Gronings zingt en recent haar prachtige CD getiteld RAIF uitbracht met eigen werk. Er zijn er nog vele meer te noemen.

Nu het internet iedereen met iedereen verbindt is het lokale niet meer kleinzielig, beperkt, achterlijk of behoudend meer, maar integendeel onmetelijk rijk, uniek, genuanceerd, open en bijzonder. Daar moet, ook in geldelijke zin door subsidiegelden te her bestemmen, veel meer aandacht voor zijn zodat daarmee voorkomen kan worden dat veelbelovende, kleinschalige, vaak incidentele doch interessante initiatieven vroegtijdig sterven in schoonheid. Slechts voor een deel kan dat binnen het culturele bereik worden opgevangen door particuliere initiatieven. Overheden hebben hierin ook een belangrijke rol door de miljoenen aan cultuurgelden eens wat minder uit te geven aan de gevestigde spelers, zoals aan de vele grote musea en aan de diverse grootschalige evenementen. Want anders wordt het toch wel erg saai en erg eenzijdig in Nederland en moeten we het tot in lengte van tijden ieder jaar weer, thematisch gezien, enkel met politiek correcte tentoonstellingen doen of met al weer een Rembrandt- of van Goghjaar waarbij de familie Krabbé ons uitleg gaat geven.