Museum Arnhem

Het Museum Arnhem mocht ik helaas nog niet bezoeken ondanks mijn pogingen daartoe. Toen ik laatst op een zondag enkele gasten op bezoek had die slecht ter been waren en we het Museum wilden bezoeken was het onmogelijk om in de directe omgeving van het gebouw te parkeren. Toen ik dat aan een vriend vertelde antwoorde hij: "Toen de kunst nog elitair was had je dat probleem niet". Dat kan best wel kloppen, bedacht ik mij. Vroeger had ik een heuse Museumpas, nu heb ik gratis toegang met mijn Vriendenloterij Vip-kaart. Een week later bleek het Museum tijdens de Pinksterdagen tot mijn verrassing gesloten te zijn en stond ik voor een dichte deur. In de media lees ik later de reacties van zovele andere kunstliefhebbers die net zoals ikzelf teleurgesteld zijn. Pas geopend na een jarenlange kostbare verbouwing zou je een open, welwillende houding verwachten om het publiek te verwelkomen. Niets is echter minder waar. In reactie op de klachten van de vele teleurgestelde kunstliefhebbers die tijdens de pinksterdagen voor diezelfde dichte deur stonden reageerde de directie van het Museum Arnhem in de media met een mededeling dat de sluiting tijdens de Pinksterdagen een staande praktijk betrof die ook al voor de sluiting, zo’n 4 jaar geleden, zou gelden. Hoe belachelijk!  Alsof we dat als argeloze burgers zouden moeten weten. Dat 40 % van mijn inleg bij de Vriendenloterij naar Stichting Museum Arnhem gaat maakt mijn teleurstelling alleen maar groter. De reactie van de directie van dit zwaar gesubsidieerde instituut komt op mij als kil en arrogant over. Het Pinksterweekend is voor velen immers een moment bij uitstek voor o.a. een museumbezoek. Het is een regelrechte misser van de Museumdirectie die haar beleid in deze dient bij te stellen.

 Het beeld is in het oog van de kijker.

Pergola met ingepakte pilaren.

Het meest recente project dat ik binnen de beeldende kunst ondernam betreft de illusiebeelden die ik schilderde. Het zijn beelden die nimmer expliciet, detaillistisch of zelfs realistisch worden. Het zijn beelden in hun allereerste, primitieve fase van ontstaan, zou je kunnen zeggen. Ik hanteerde daarbij meerdere thema’s. Dit zijn voornamelijk “landschappen”, maar bijvoorbeeld ook “figuren in interieur”. Binnen ieder thema bepaalde ik vooraf de specifieke beeldende kenmerken waaraan de beelden moesten voldoen, zoals voor de compositie, de contrasten, de kleur, de perspectief, etc. Je zou deze kenmerken als een soort van algoritmes kunnen opvatten. Mijn intentie was om in deze werken enkel een voorstel voor een beeld te suggereren of anders gezegd daartoe een voorzet te doen om daarmee de kijker de maximale ruimte te geven om het beeld zelf verder in te vullen met eigen associaties en zo tot een persoonlijke afbeelding te maken. Het beeld is immers in de ogen van de kijkers. De aanleiding om deze serie van werken te maken was het besef dat in onze digitale en virtuele wereld niet iedere afbeelding zonder meer waarachtig is en vertrouwd mag worden. Voor een goed begrip, deze constatering is strikt persoonlijk. Hoewel het begrip fake news actueler is dan ooit, wil ik hier als beeldend kunstenaar beslist niet de grote ziener gaan uithangen die de wereld wel even de maat gaat nemen. Ik laat hier geen eigen werken zien maar wel een geheel ander passend voorbeeld. De hierboven staande foto betreft een verbouwing van de pergola in het park waar ik dicht bij woon. Van een afstand bezien leken de ingepakte pilaren door de firma Koninklijke Woudenberg voor even sterk op Griekse beelden. Dat was mijn allereerste associatie. Bij het benaderen van de pergola zag ik vooral het plastic en het bindwerk dat het verse metselwerk moest beschermen. Al met al, het ging in bovenstaand voorbeeld om een subjectieve waarneming van een fysieke plek die direct daarna teruggekoppeld kon worden op haar "echtheid". Temeer, de pergola is daadwekelijk verbouwd, maar ook daarna had ik een alleraardigst contact met de directie van Koninklijke Woudenberg waarin zij o.a. haar werknemer beslist een kunstenaar noemde. Ja, in de virtuele, digitale wereld is het nog maar de vraag of de "waarheid" van teksten en beelden ooit nog te achterhalen is. Je zou zelfs de vraag kunnen stellen of we daar nog wel naar op zoek zijn.        

 De nieuwe wereld.

Leegstaande woontorens in China. 

Ik ben al weer een paar jaren gepensioneerd na mijn werk in het onderwijs. “Waar maak je je dan nog druk over”, zou je kunnen zeggen. Echter, niets is minder waar. Naast mijn lesgeven in de kunstvakken (o.a. ArtEZ), ben ik altijd beeldend actief gebleven en heb ik binnen het kunstcircuit vooral “experimentele” installaties uitgevoerd. En dat is nog steeds zo. Daarnaast is de laatste jaren mijn aandacht ook gegaan naar het organiseren van beeldende kunst tentoonstellingen in leegstaande panden. Naar mijn beleving is dit een ware win-win situatie om leegstand tijdelijk op een hoogwaardige wijze in te vullen zonder de beperkende last van subsidies. Actief zijn betekent ook dat je je verhoudt met de wereld en je daar vragen over stelt. Zo is mijn focus op de wereld al geruime tijd verlegd van de vanzelfsprekende media input, ik noem de reguliere Nederlandse radio- en tv-zenders, naar diverse internetzenders, zoals bijvoorbeeld WNCW in Amerika en, jawel, zelfs de muziekzender “Alles Plat” die gaat voor het lokale in Nederland. Met onder andere You Tube ontdekte ik een wereld die voor mij nieuw was. Ik neem op You Tube kennis van de vele kritische beschouwingen over onze wereld, zowel door individuele makers als door initiatieven zoals bijvoorbeeld De Nieuwe Wereld of Café Weltschmerz. Ik zie op dit kanaal schrijnende voorbeelden van arm/rijk tegenstellingen in zo vele landen, van absurde situaties van woningnood en openlijk drugsgebruik zoals in Amerika, maar bijvoorbeeld ook van de nieuwe Chinese zijderoute die haar arme buurlanden met grote leningen aan haar bindt terwijl China, om nummer 1 in de wereld te worden wat betreft haar BNP, niet alleen eigenaar wil worden van de delfstoffen die benodigd zijn voor de groene energietransitie, maar ook met grootschalige bouwprojecten - die voor deze ranglijst zouden meetellen - halverwege de bouw van haar ontelbare mega woontorens stopt met het afbouwen daarvan waardoor de appartementen niet meer in gebruik worden genomen. Het zijn absurde beelden die onder meer gemaakt zijn door een moedige Chinese! filmmaker. Ik ben mij er van bewust dat in een globaliserende wereld via een mondiaal werkend communicatiekanaal zoals dat van You Tube de contrasten tussen de verschillende leefwerelden van mensen scherper en pijnlijker duidelijk worden. Als je beseft dat de CO2 belasting van deze hierboven genoemde grootschalige verspilling door China vele en vele malen de CO2-norm overschrijden die we in Nederland hanteren is het haast onverdraaglijk dat in Nederland bouwprojecten worden gecanceld die de woningnood, vooral onder haar jongeren, zouden kunnen oplossen. Die 900.000 nieuwe woningen gaan er dus niet komen!

Onder de zovele interessante items heb ik er hier slechts enkele genoemd. Het is zeker niet alleen maar ellende op het You Tube kanaal. Er is onder andere fantastische muziek te vinden die je op je persoonlijke speellijsten kunt bewaren, bovendien zijn er nog zovele andere categorieën zoals geschiedenis, kunst, politiek, filosofie etc. op dit kanaal te vinden die ieder vanuit verrassende invalshoeken behandeld worden.     

 Deer Hunters

‎Twee Amerikaanse hertenjagers‎

Naast mijn experimentele beeldende installaties heb ik mij in de loop der jaren in mijn vlakke beeldende werk met verschillende thema’s verhouden. Zoals met illusiebeelden van landschappen, met toevalsbeelden zoals in de “drippings” en met talloze machinetekeningen. Een geheel ander thema dat ik ooit voor een korte tijd verkende was: “Als de wereld lelijk is, is de kunst ook lelijk”. By the way, dit thema is uiterst subjectief te noemen. In de serie getiteld “Deer Hunters” schilderde ik binnen dit thema ooit twee Amerikaanse deer hunters die met een zekere trots met hun geschoten wild poseren. Ik heb er alle begrip voor dat gepassioneerde jagers zich helemaal niet in mijn persoonlijke opvatting van dit thema herkennen die voor mij zelf leidend was om deze schilderwerken te maken. Ik vond recent de twee bovenstaande werken weer terug in mijn opslag en herinnerde mij dat ik destijds overwoog om er nog een derde jager aan toe te voegen om zo het drieluik compleet te maken. Dit heb ik nog niet gedaan. Een goede kandidaat is onze koning die graag op de uitgestrekte jachtvelden nabij Het Loo in Apeldoorn vertoeft. Misschien vindt hij het zelf ook wel een eer om vereeuwigd te worden samen met enkele van zijn  jachtvrienden. Hij hoeft daarvoor niet per se te komen poseren, of mij een foto toe te sturen van zijn jachttrofeeën. Uit mediabeelden kan ik immers eenvoudig een portret samenstellen en schilderen om deze toe te voegen aan het drieluik dat t.z.t. geëxposeerd gaat worden.          

 A million Roses.

Parade Chinese vrouwen.

De titel hierboven is ook de titel van een muzieknummer, dat al veel langer bestaat, maar dat ik eerder nog nooit had gehoord, totdat ik het onlangs op You Tube tegenkwam. De tekst is nogal merkwaardig en handelt over een beeldend kunstenaar die uit liefde voor een vrouw al zijn schilderijen, zijn kwasten, zijn verven, zijn atelier en zijn huis verkoopt om haar uit de opbrengst daarvan een miljoen rozen te schenken. Het gaat in dit nummer om de sublieme, alles overtreffende liefde. Dat klinkt prachtig, maar ik vraag mij daarbij toch af of het wel een goed idee is om als partner alles voor de ander op te geven. Het loopt daarom ook niet goed af. De arme man verdwijnt gedesillusioneerd in de stromende regen van de nacht. De allereerste, oorspronkelijke uitvoering van dit nummer is van een zangeres uit Rusland, maar van dit nummer blijken zeer vele uitvoeringen te bestaan door verschillende artiesten, die het allen waard zijn om te beluisteren. Een van de wonderlijkste weergaven van dit nummer is een video die op You tube te vinden is waarbij een Zuid Koreaanse zangeres dit van oorsprong Russische nummer zingt bij een parade van vrouwelijke Chinese militairen. 

 Zwart Gat?

Tekenmachine 1125

In het dagelijkse leven wil ik het liefst dat alles perfect werkt. Dat geldt o.a. voor mijn huishoudelijke apparaten, mijn auto, mijn huis, etc. In mijn beeldende werk is dat een geheel ander verhaal en heb ik een tijd lang een sterke behoefte gevoeld om het begrip van de imperfectie te verkennen. Uiteraard kende ik het Japanse begrip Wabi Sabi dat zegt dat niets eeuwig, af of perfect is. Onder andere in het maken en nabouwen van verschillende apparaten zocht ik niet zozeer de schoonheid van het visuele dat in het imperfecte kan schuilen, maar vooral de onvoorspelbare werking van de apparaten die mij iedere keer weer verraste. In het project getiteld “Organische Radio’s“ waarin ik zoveel mogelijk “echte” industriële onderdelen in een radio-ontvanger, zoals weerstanden en voeding, verving door organische materialen met dezelfde e-waarde. Met in serie geschakelde plantaardige materialen en met een galvanisch energieveld stemde zo’n “radio” soms verrassend af op b.v. koortjes uit de Oekraïne of op de zender Radio Maria. Binnen ditzelfde thema voerde ik binnen het kunstcircuit ook tekenmachines uit in de vorm van beeldende installaties met meerdere tekenmachines. De constructie van deze machines was in beginsel zeer eenvoudig van opzet. Het basismodel bestond uit een simpele driepoot van zo’n 2 meter hoogte met in de top een batterij verbonden met een stroomdraad die naar het grondvlak liep om voeding te geven aan een kleine elektromotor waaraan een tekenstift bevestigd was. Met een volledig opgeladen batterij kon deze constructie niet veel meer dan min of meer een omtreklijn van een cirkelvorm tekenen. Dat zou toch wel erg saai zijn geweest. Echter, in de praktijk van het tentoonstellen gingen de tekenmachines volledig hun eigen gang en maakten zij zeer verschillende tekeningen. De reden daarvoor was dat de tekenmachines, die ogenschijnlijk identiek leken, toch op minieme details van elkaar verschilden. Na het in werking stellen van de machines ontstonden er iedere keer weer onderlinge verschillen, onder meer in de ontladingssnelheid van de batterij, in de mate van het torderen van de stroomdraad, in hoezeer de tekenstiften afsleten, in de veranderlijke subtiele bewegingen van de driepoot, etc. Deze imperfectie zou je een afwijking van het zogenaamde “perfecte model” kunnen noemen. Zij lijkt daardoor iets onvolkomens te zijn. Niets is echter minder waar. Al de imperfecte machines die ik maakte lieten ieder door hun wonderlijke gedrag op een verrassende manier een nieuw beeld of geluid, kortom een "echte" werkelijkheid zien. Die ervaring zette mij ook weer aan het denken over onze alledaagse werkelijkheid in Nederland waarin, om maar eens een voorbeeld uit b.v. het politieke bereik te noemen, allerlei beslissingen en besluiten, die vaak zijn vastgelegd in wetten, ogenschijnlijk perfect lijken maar onvoldoende of niet tijdig worden teruggekoppeld op grond van hun negatieve effecten in het dagelijkse leven van burgers. Ik noem o.a. de woningcrisis, de toeslagenaffaire en het beleid dat op grond van de koopkrachtmodellen is gemaakt. Dit heeft grote gevolgen voor individuele burgers die zich niet alleen benadeeld, maar vooral niet gekend en gehoord voelen. Nu ben ik sterk voor een maximale vrijheid op een gelijk speelveld. Maar laten we wel wezen, dit speelveld is inmiddels dank zij het neoliberale beleid van onze regering door grote externe partijen in bezit genomen. Zij werken mondiaal op digitaal en financieel gebied zonder enige democratische controle en worden vooral door invloed en rendement gedreven. Als een gevolg hiervan kunnen we enkel hopen dat hun enge modellen, systemen of algoritmen niet blijvend ons leven gaan beheersen of beschadigen. Daar bestaat veel ongerustheid over zoals tijdens de Coronacrisis zichtbaar is geworden. De afbeelding boven dit artikel heeft als titel “zwart gat”. De tekenmachines zouden vooral “zwarte gaten” getekend hebben alsof ze de crisis voorzagen. Dat is natuurlijk onzin. De titel is slechts een subjectieve, nogal zwartgallige  interpretatie achteraf, gezien vanuit het licht van de huidige crisis. 

 Rembrandt

Rembrandt Zelfportret 

De recente aankoop door het Rijks van een schilderij van Rembrandt voor meer dan 100 miljoen euro roept bij veel mensen vragen op. Die vragen heb ik ook. Ik zal het uitleggen waarom. Ik kocht ooit op een veiling uit een inboedel een schilderijtje. Tot mijn verrassing bleekt het om een zelfportret van Rembrandt te gaan. Daarbij zat ook een brief van een museumdirecteur aan de vorige eigenaar van het werkje waarin hij de arme man helaas moest meedelen dat na uitvoerig onderzoek gebleken was dat het om een vervalsing ging. Om zijn leed en wellicht ook zijn verlies enigszins te verzachten voegde hij er de volgende troostrijke worden aan toe: “ Een illusie….en wat doet het er toe? Is het werk niet even boeiend? Op papier, op doek of als projectie op een doek? Ik moest daarbij denken aan de uitspraken van de filosoof Walter Benjamin die hij reeds in 1936 deed in zijn opstel: “Het kunstwerk in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid” waarin hij bepleitte dat eenieder, buiten het exclusieve bezit van kunstwerken, in zekere zin ook eigenaar kan zijn van deze kunstwerken.

Met de geavanceerde 2d- en 3-d reproductietechnieken van nu is dat schilderij tot op de millimeter te reproduceren. Dus waarom zou je het fysieke werk nog willen bezitten als je het, zogenaamd als een onmisbaar werk dat een directe voorloper van de Nachtwacht zou zijn, in je collectie wilt opnemen. Een print (met een mooie lijst) is immers ook zeer acceptabel om voor een groot publiek te tonen. In dit verband wil ik toch ook nog wel een opmerking maken over de reproduceerbaarheid van kunstwerken in onze huidige tijd die we via internet met elkaar delen. Een print is nog wel op te vatten als een soort fysieke afbeelding, maar wat te denken van een digitale afbeelding die op internet via bijvoorbeeld NFT-marktplaatsen, zoals o.a. Rarible, te verhandelen is en waarvan iedereen de exclusieve eigenaar kan worden van een kunstwerk zonder het fysieke werk zelf te bezitten. Het bezit van het echte, unieke en oorspronkelijke kunstwerk, dat binnen de commerciële kunstwereld de basis is voor de prijsstelling en het verhandelen van het kunstwerk, is door al deze nieuwe ontwikkelingen aan het eroderen. Waarvan akte.         

 Even een moment van reflectie.

een "echte" radio

In mijn meest recente artikelen op mijn blog reageerde ik kritisch op de zelfgenoegzaamheid van de curatoren van de tentoonstelling Sonsbeek 20→24 in Arnhem. De artikelen op mijn blog schrijf ik meestal vanuit het moment, wanneer ik door een actuele situatie in de wereld van de beeldende kunst geraakt wordt. Als ik deze artikelen af en toe weer eens teruglees, lijkt er toch een grote samenhang te bestaan in mijn benadering van de verschillende aspecten van de kunstwereld, ja zelfs meer dan ik aanvankelijk vermoedde. Zo schreef ik al eerder artikelen waarin ik uiterst kritisch reageerde op het  concept van de tentoonstelling Sonsbeek 2016, waarvoor het collectief Ruangrupa uit Indonesië verantwoordelijk was. Ditzelfde collectief gaat nu ook de internationale tentoonstelling in Kassel (D) cureren. Zij zal ons opnieuw via de kunst wel even een lesje gaan leren. Het is toch haast niet te geloven. In een globaliserende wereld sluiten we blijkbaar met veel begrip de kritiek in op onze Westerse cultuur en samenleving en betonen wij schuld aan al de “wandaden” die onze voorvaderen in het verleden hebben begaan. Maar laten we wel wezen, andersom blijft onze kritiek evenzeer gelden voor zovele corrupte en onvrije landen in onze wereld, waar zovele mensen noodgedwongen vertrekken en met veel risico de reis ondernemen naar onder meer Europa. 

De autonomie van de beeldende kunst is mij zogezegd “heilig”. Daar waar overheden de kunst subsidiëren, ontstaat er gemakkelijk een spanningsveld tussen de kunstenaar die zijn of haar autonome werk inbrengt bij een tentoonstelling of de kunstenaar die zich in bochten moet wringen om zich te voegen naar het dwingende thema van de curator. Nu heb ik zelf in het verleden enkele keren ook een subsidie van de overheid gekregen om experimentele installaties uit te voeren. Ja, het was toen een andere tijd. Het experiment, ofwel het bevragen en onderzoeken van onze wereld in al haar gedaanten was toen een hot item. Ik was in de jaren ’80 en ’90, achteraf gezien, behoorlijk “groen” bezig om de onderdelen van een elektrisch apparaat, t.w. een radio-ontvanger, door allerlei organische materialen te vervangen terwijl de werking min of meer in tact bleef. Op geen enkele manier voelde ik mij toen beperkt, maar eerder gesteund omdat de kosten van de vaak eenmalige uitvoeringen van dit uiterst bizarre en onzinnige idee middels beeldende installaties grotendeels vergoed werden om deze te kunnen uitvoeren. Ik maakte vele beeldende installaties o.a. in Eindhoven, in Den Bosch, in de Haarlemmermeer, in de TU Twente Enschede en in Tokyo. Vooral aan Tokyo heb ik nog goede herinneringen, toen we na een verzoek voor een enkel onderdeel van mijn “bio-radio” een dag op en neer naar Yokohama reisden om er vers zeewier te oogsten uit de zee. Het was een verademing om een absurde vraag haast vanzelfsprekend beantwoord te zien worden, nadat ik in Nederland bij het NatLab van Philips, terwijl de individuele medewerkers van het Lab zelf volledig open stonden voor mijn vraag, om reden van gewijzigd beleid om meer naar de markt te gaan werken en daarvoor producten te ontwikkelen, het toch niet voor elkaar kreeg om vanuit een beeldende invalshoek te participeren in het onderzoek naar o.a. grootbeeldprojectie. Ik had dit ook wel kunnen weten, omdat ik wist dat kunstenaars uit Amerika, die om de deelname aan de Vietnam- oorlog te ontwijken en die tijdelijk in Arnhem mijn buren waren, met regelmaat naar Japan reisden om er de nieuwste spullen van Sony op te halen. Mijn "grootbeeldproject" heb ik in Nederland toch kunnen uitvoeren, eerst in een galerie in Utrecht en later in Arnhem, gewoon met "ouderwetse" beeldbuistelevisies en lenzen. Ja, zo gaan de dingen. Al met al, ik heb geen enkele illusie dat mijn toenmalige beeldende werk ook maar iets in concrete zin heeft betekend voor de z.g. “groene” revolutie. Het was gewoonweg mijn eigen nieuwsgierigheid. En zo hoort het ook. 

 

BIG ART

Nadat Fuchs uit Het Stedelijk in Amsterdam vertrok kwam ik er zelden meer. Wel bleef ik, naast de jaarlijkse kunstbeurzen in Den Haag en Rotterdam, tentoonstellingen in het buitenland bezoeken, zoals in Düsseldorf en Berlijn. Ik ga in Nederland graag naar De Fundatie in Zwolle, Museum More in Gorssel, Het Drents Museum in Assen of Het Singer Museum in Laren. Hoewel ik in Arnhem woon kom ik nog slechts sporadisch in het plaatselijke museum. Dat  geldt evenzeer voor de musea in Nijmegen en Apeldoorn. Het is niet zozeer iets rationeels, het is meer een gevoel dat mij weerhoudt van een bezoek. Het zal vast wel iets met de programmering te maken hebben. Ik had dat ooit eerder ervaren met het Van Abbemuseum in Eindhoven, waar ik niet meer kwam toen ze net iets teveel op de conceptuele tour ging. Ook wanneer in tentoonstellingen de beeldende kunst en de kunstenaars niet meer centraal staan en ondergeschikt worden gemaakt aan allerlei maatschappelijke thema’s die mij moeten leren om via de kunst de wereld te leren kennen, ja dan haak ik af.

Na het dieptepunt van de tentoonstelling Sonsbeek 20→24 in Arnhem werd het tijd voor iets geheel anders. Dat wordt voor mij de tentoonstelling BIG ART op het Hembrugterrein in Zaandam die van 30 september tot en met 03 oktober 2021 van 11 tot 18 uur te bezoeken is. Ik citeer: “Curator Anne van der Zwaag had het gevoel dat er ruimte was voor een nieuwe manier van presenteren waarbij er plek is voor zowel galeries als zelfstandige kunstenaars en voor zowel kunst als design. Het is voor de deelnemers en de bezoekers een laagdrempelig platform en met BIG ART wil ze niet alleen het kunstpubliek bereiken, maar juist ook mensen van buiten het wereldje”.

 In Your Touch, I Remain

Na 3 artikelen te hebben geschreven over de tentoonstelling Sonsbeek 20→24 in Arnhem was ik er eigenlijk wel klaar mee, totdat ik de tentoonstelling “In Your Touch, I Remain” bezocht in Omstand, space for contemporary art. Deze tentoonstelling is in samenwerking met Sonsbeek tot stand gekomen. Een vijftal kunstenaars lieten er na afloop van een 6 weken durend verblijf hun werken zien: een wit gestucte vloer, enkele houten vormen, een VR bril, een video en enkele meubels uit gevouwen papier. Niet alleen ontging mij de samenhang tussen deze werken volledig, ook de werken zelf spraken mij nauwelijks aan. Om toch tot enig begrip te komen, heb ik het begeleidende foldertje geraadpleegd met een toelichting op de werken. Helaas, in navolging van Sonsbeek 20→24 die grossierde in onbegrijpelijke quasi- intellectuele teksten, bracht de tekst in het foldertje mij nog verder van huis. Het lijkt er op dat de kunstbrabbeltaal, met vooral heel veel moeilijke woorden, als een virus in kunstenland rondwaart. Zouden de diverse subsidiegevers niet moeten beseffen dat zij met hun geldelijke bijdragen het publiek van de kunst vervreemden in plaats van haar er bij te betrekken?